Η δολοφονία Γιαννακόπουλου και τα αληθινά γεγονότα

 

Στεφάνι στο μέρος που έπεσε ο Δημήτριος Γιαννακόπουλος.

του Ιωάννη Β. Αθανασόπουλου

ιστορικού

Πριν λίγες ημέρες, την Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 2020, αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα newsbeast.gr ένα άρθρο υπό τον τίτλο «Ο αντιστασιακός που δολοφονήθηκε από τους δικούς του επειδή ήθελε τη συνεργασία ΕΔΕΣ-ΕΑΜ». Ο αντιστασιακός ήταν ο δικηγόρος Δημήτριος (Μήτσος) Γιαννακόπουλος, μέλος του ΕΔΕΣ Αθηνών, που μετά τη διάσπαση της οργάνωσης στην Αθήνα τάχθηκε αποφασιστικά στον αγωνιστικό ΕΔΕΣ Αθηνών, δηλαδή στους υποστηρικτές του Ναπολέοντα Ζέρβα.

Δυστυχώς στο άρθρο αναφέρονται κάποιες ανακρίβειες που αλλοιώνουν την ιστορική πραγματικότητα. Πριν αναφερθώ στα ιστορικά γεγονότα, θα ήθελα να τις επισημάνω. Πρώτη ανακρίβεια αποτελεί ο γενικός τίτλος του άρθρου που οδηγεί σε παραπλανητικά συμπεράσματα τον μέσο αναγνώστη. Δεν δολοφονήθηκε «από δικούς του», αλλά από ανθρώπους που διασπάστηκαν από την οργάνωση και συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς! Επιπλέον δίνεται η εντύπωση στον αναγνώστη πως «οι δικοί του», δηλαδή ο ΕΔΕΣ χωρίς συγκεκριμένη αναφορά σε αγωνιστικό ή προδοτικό, δεν ήθελαν την συνεργασία μεταξύ των οργανώσεων. Οι του προδοτικού ΕΔΕΣ σίγουρα δεν την επιθυμούσαν, σε αντίθεση με τον αγωνιστικό ΕΔΕΣ του Ζέρβα, που παρά τις τεράστιες διαφορές του με το ΚΚΕ-ΕΑΜ-ΕΛΑΣ επεδίωξε τη συνεργασία κατά των κατακτητών. Απόδειξη ο Γοργοπόταμος και όχι μόνο. Άλλωστε το φθινόπωρο του 1943 που συμβαίνουν τα γεγονότα, ο ΕΛΑΣ έχει εξαπολύσει γενικό εμφύλιο πόλεμο στα βουνά. Για ποια συνεργασία γίνεται λόγος; Η γενίκευση, ακόμη και αν είναι αθώα, παραπλανεί τον αναγνώστη καθώς ούτε λίγο ούτε πολύ ταυτίζει όλη την οργάνωση του ΕΔΕΣ με τους διασπαστές.   

Ακόμη περισσότερο όταν ο αρθρογράφος υποστηρίζει: «Η μια του πτέρυγα συνεργαζόταν αγαστά με τις κατοχικές αρχές της πρωτεύουσας ενώ η άλλη επέμενε στον ένοπλο αγώνα κατά των Γερμανών. Ο Γιαννακόπουλος ανήκε στην «αγωνιστική» πτέρυγα αν και αρχικά ήταν σχεδόν αδύνατον για τον παρατηρητή να διακρίνει τις δύο πλευρές. Η σύγχυση θα ενταθεί επειδή ακόμη και ο ίδιος ο ιδρυτής του ΕΔΕΣ και στρατιωτικός επικεφαλής Ναπολέων Ζέρβας από την Ήπειρο όπου βρίσκεται κατά περίεργο τρόπο δεν διαχωρίζει ξεκάθαρα τη θέση του, αλληλογραφώντας με τους συνταγματάρχες και των δύο πτερύγων». Πράγματι ήταν έτσι; Ο Ζέρβας δεν διαχώρισε ξεκάθαρα τη θέση του; Υπάρχει απόδειξη για όλα αυτά; Γιατί και να υπάρχει ο αρθρογράφος δεν την παραθέτει. Επιπλέον αναφέρεται πως ο Ζέρβας αλληλογραφούσε και με τις δύο πλευρές, με τέτοιο τρόπο που ουσιαστικά υπονοείται πως ο αρχηγός των Εθνικών Ομάδων του ΕΔΕΣ έπαιζε διπλό παιχνίδι. Δεύτερη ανακρίβεια.

Κατά περίεργο τρόπο όμως, ο αρθρογράφος δεν παραθέτει ένα στοιχείο που να αποδεικνύει τα λεγόμενα του. Για να αναφέρει πως ο Ζέρβας αλληλογραφούσε και με τις δύο πλευρές θα γνωρίζει προφανώς τι υποστήριζε και τι ζητούσε ο Ζέρβας από τους διασπαστές. Επομένως αυτόματα παύει να γίνεται σοβαρή κουβέντα για το ότι δεν διαχωρίζει ξεκάθαρα τη σχέση του μαζί τους! Για να δώσουμε στο μέτρο του δυνατού το ιστορικό πλαίσιο θα πρέπει να κάνουμε μια αναφορά στα γεγονότα και όχι σε ανακριβείς ερμηνείες.

Τα ιστορικά γεγονότα

Από το φθινόπωρο του 1942, δύο από τα ιδρυτικά μέλη του συνδέσμου ο δικηγόρος Ηλίας Σταματόπουλος και ο ταγματάρχης Απόστολος Παπαγεωργίου, μαζί με μια ομάδα από άλλα μέλη στην Αθήνα αρχίζουν να αναθεωρούν για την ακολουθητέα πολιτική του Ζέρβα και για τον ίδιο ως αρχηγό. Ήδη από τον Δεκέμβριο του ‘42, ο Παπαγεωργίου έκανε προσπάθειες να πείσει τον Ζέρβα να σταματήσει τον ένοπλο αγώνα, κάτι που αποτελούσε κατάφωρη παραβίαση του καταστατικού του ΕΔΕΣ, στο οποίο είχε ορκιστεί κάθε μέλος της οργάνωσης. Απόρροια της στάσης αυτής του Παπαγεωργίου και της ομάδας των διασπαστών ήταν η πολιτική του ΕΑΜ προς εξόντωση των λοιπών αντιστασιακών οργανώσεων που δεν συστρατεύονταν με τους σκοπούς του. Θεωρούσαν λοιπόν μάταιο τον αγώνα πιστεύοντας ό,τι με την επικείμενη, γι’ αυτούς, διάλυση του ΕΔΕΣ από τον ΕΛΑΣ, το ΚΚΕ θα πετύχαινε τον απόλυτο έλεγχο στην Ελλάδα και μετά την κατοχή θα επέβαλε κομμουνιστική δικτατορία.

Σημαντική επιρροή στα στελέχη του ΕΔΕΣ, που έθεσαν σε προτεραιότητα τη σύγκρουση με το ΚΚΕ – ΕΑΜ, ασκούσε ο Ιωάννης Βουλπιώτης, διευθυντής της Telefunken και άνθρωπος των Γερμανών. Ο ίδιος λόγω της θέσης και των γνωριμιών του είχε επαφές με πληθώρα προσώπων και παραγόντων, ακόμη και μέσα στο ΕΑΜ. Έτσι κατορθώνει μια συνάντηση στο σπίτι του με εκπροσώπους του ΕΔΕΣ και του ΕΑΜ για δήθεν ενοποίηση. Στο Τύπο της εποχής διαβάζουμε:

«Η αποστολή του ήτο να φέρη σε αντίθεση τις εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις και το πέτυχε ερχόμενος πρώτα σε επαφή με ωρισμένους σοβαρούς παράγοντας διαφόρων οργανώσεων και προ παντός με το ΕΑΜ και τον ΕΔΕΣ. Για να γίνη αυθεντική η ανάμιξη του και να έχουν κύρος τα λεγόμενά του κατώρθωσε με πρω τοβουλία του να συναντηθούν και μάλιστα στο σπίτι του αντιπρόσωποι του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ με σκοπό δήθεν την ενοποίηση. Έτσι μπόρεσε να έχουν αξία οι πληροφορίες που δήθεν του έφευγαν στις καθημερινές του επαφές με προσωπικότητες που συμπαθούν την Εαμική κίνηση και που σκοπό είχαν να πείθεται το ΕΑΜ για την εχθρότητα των άλλων οργανώσεων και να πείθεται «η προσωπικότητα που ενοούσαμε τότε ήταν ο Δημήτρης Γληνός». Παράλληλα ήρχετο σε επαφή με αντιπροσώπους των άλλων οργανώσεων για να τους συμβουλέψει κι’ αφού έκαμε σ’ αυτούς μυστικές δήθεν αποκαλύψεις για τους σκοπούς του ΚΚΕ που καθοδηγεί το ΕΑΜ, μα εκεί που έδωσε πολύ προσοχή είναι οι αντιπρόσωποι του ΕΔΕΣ, στους οποίους έγινε ο τακτικός σύμβουλος (ο Ζέρβας εγκαίρως απομάκρυνε από την διοίκηση του ΕΔΕΣ τους ανθρώπους που ήρχοντο σε επαφή μέσα στο σπίτι του Βουλπιώτη, μα αυτοί εξακολουθούσαν και εξακολουθούν να λεν ότι εκπροσωπούν τον Ζέρβα. Αυτό γίνεται από ορισμένους κύκλους πιστευτό γιατί ξέρουν την προηγούμενη δράση τους στον ΕΔΕΣ)...» (Αγροτική Φωνή, 11 Νοεμβρίου 1943).

Πέρα από τον Βουλπιώτη, η παραπάνω ομάδα είχε καθοδηγητή τον Στυλιανό Γονατά, ο οποίος δεν ήταν μέλος του ΕΔΕΣ αλλά ήταν επίσημα χρισμένος από τον Πλαστήρα σαν ο μόνος εκπρόσωπός του στην Ελλάδα. Έτσι έφτασαν στο σημείο τον Ιανουάριο του 1943, εντολοδόχοι του Θεόδωρου Πάγκαλου, να στείλουν αντιπροσωπεία στο αρχηγείο του Ζέρβα στο βουνό ώστε να σταματήσει η δράση του ΕΔΕΣ κατά των Ιταλών! Ο Ζέρβας φυσικά και απέρριψε τις συστάσεις αυτές και εξεδίωξε τους απεσταλμένους, προσπαθώντας να τους νουθετήσει. Στα απομνημονεύματά του αναφέρει : «… Απήντησα ότι ο ένοπλος αγών είχε αρχίσει και δεν ήτο δυνατόν να σταματήση. Ότι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπισθή ο κομμουνισμός, είναι να διατηρηθή η ανταρτική δύναμις που έχω συγκροτήσει. Ότι τον ΕΔΕΣ δεν τον έφτιαξα για πόλιτικολογία, ακίνδυνο συνομωτισμό και συζητήσεις του καφενείου, αλλά για πόλεμο…Όσοι νομίζουν ότι διατρέχουν κίνδυνο εις τας Αθήνας, δεν έχουν παρά να έλθουν κοντά μου. Θα τους προσφέρω άσυλο ασφαλές…Να πάρουν ντουφέκι και να πολεμήσουν σαν στρατιώτες στο πλευρό μου». Από την στιγμή που ο Ζέρβας αρνείται, οι διασπαστές αποφασίζουν να ορίσουν νέο αρχηγό της οργάνωσης στην Αθήνα. Τον επόμενο μήνα συλλαμβάνονται στην Αθήνα από τους Γερμανούς ο Χαράλαμπος Κουτσογιαννόπουλος σύνδεσμος των Βρετανών και τα στελέχη του ΕΔΕΣ Αθηνών, Ηλίας Ντεγιάννης, Αντώνης Παπαγιάννης, Μπέης Αντωνόπουλος, Χαράλαμπος Παπαθανασόπουλος και Απόστολος Παπαγεωργίου. Οι Κουτσογιαννόπουλος, Παπαθανασόπουλος και Παπαγεωργίου όμως λίγες μέρες μετά αφήνονται ελεύθεροι από τους κατακτητές. Αντιθέτως η κράτηση των υπολοίπων, που παρέμειναν πιστοί στον αγωνιστικό ΕΔΕΣ και στον Ζέρβα, έγινε αυστηρότερη.

Από τη στιγμή της απελευθέρωσής τους οι Παπαγεωργίου και Παπαθανασόπουλος έρχονται σε επαφή με την κατοχική κυβέρνηση Ράλλη και σε συνεργασία με τις αρχές κατοχής πρωτοστατούν στην ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας. Την ίδια ώρα οι πιστοί συνεργάτες του Ζέρβα στην Αθήνα συγκεντρώνονται στο σπίτι του Ελευθερίου Δέπου με άκρα μυστικότητα και με παρότρυνση του δικηγόρου Δημητρίου Γιαννακόπουλου αποφασίζουν να αντιδράσουν δυναμικά έναντι των διασπαστών. Επεσήμανε μάλιστα πως πιστοί στον διττό σκοπό της οργανώσεως και του αρχηγού της επιδιώκουν την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση και δεν επηρεάζονται από τους πολιτικούς στόχους των διασπαστών. Ο Ζέρβας ενημερώνεται για τις διεργασίες των διασπαστών και διαγράφει στις 14 Ιουνίου όλους όσους τάχθηκαν στο πλευρό τους χαρακτηρίζοντάς τους ως «προδότες και απάτριδες». Μάλιστα στις 30 Ιουνίου 1943 σε αλληλογραφία του με τον Ηρακλή Πετιμεζά επισημαίνει: «[...] Σήμερα γράφω στους διαφόρους στην Αθήνα. Κυρίως στέλλω γράμματα σ’ όσους έμειναν πιστοί στην συνδεσμική μας υπόθεσι και συντάσσω ένα γενικό γράμμα προς όλους τους αδελφούς μας, πολιτικούς και στρατιωτικούς, εις τους οποίους καταγγέλω ωρισμένους εκτραπέντας τελείως του σκοπού του Συνδέσμου και επιορκήσαντας. Μ’ αυτό θέλω να διαγράψω αλλά και να στιγματίσω τον αρνητήν της ανθρώπινης ηθικής και κάθε τιμής Σταματόπουλον Ηλίαν, όπως επίσης και να υποχρεώσω τον βαθύν Νέστοραν (Γονατά) να παύση εκμεταλλευόμενος τον Σύνδεσμον προς ίδιον όφελος. [...] Είναι αδελφέ Νικήτα, στιγμή που πρέπει η οργάνωσίς μας να παρουσιασθή και εμφανισθή ως ενσαρκώτρια της Εθνικής μας προσπαθείας, αλλά για να γίνη αυτό, είναι ανάγκη να αποκαθαρθή από κάθε σάπιο και κάθε πρόστυχο και κατώτερο στοιχείο. [...]».

Στις 21 Σεπτεμβρίου 1943 συνεδρίασε η Επιτροπή Πόλεως της Αθήνας και αποφάσισε:

«Κατόπιν των εκτεθέντων υπό του Μιλτιάδη (Δημ. Γιαννακόπουλου) περί της διαγωγής των Παπαγεωργίου, Παπαθανασόπουλου, Σταματόπουλου, Στυλιανίδη, Μαυρίκη κ.ά. και της προσπαθείας των να υπαγάγουν τον ΕΔΕΣ υπό τους Κουίσλινγκς Κυβερνήτας αποφασίζονται παμψηφεί: 1. Να διαλυθή η επιτελική δικτατορία Παπαθανασόπουλου – Παπαγεωργίου. 2. Ν’ αναλάβουν την διοίκησιν του ΕΔΕΣ πρόσωπα κοινής εμπιστοσύνης των ΕΟΕΑ και στελεχών του ΕΔΕΣ Αθηνών. 3. Ν’ αποκηρυχθούν οι προδότες Παπαγεωργίου, Παπαθανασόπουλος, Μαυρίκης, Στυλιανίδης, Σταματόπουλος κ.ά. 4. Να δηλωθή ότι ο Βουλπιώτης δεν έχει σχέσιν με τον ΕΔΕΣ. 5. Να καταγγελθούν αι πράξεις των προδοτών εις τον Ελληνικόν λαόν δια του μυστικού Τύπου. 6. Να γίνη ανασυγκρότησις του ΕΔΕΣ Αθηνών και να τοποθετηθούν εις τα κυριώτερα πόστα πρόσωπα απολύτου εμπιστοσύνης και έμπειρα. 7. Να σταλή σύνδεσμος εις τας ΕΟΕΑ δια να θέση υπό την έγκρισίν των τας διοικητικάς μεταβολάς και τας αποφάσεις μας δια τους προδότας του αγώνα».

Οι δυναμικές πρωτοβουλίες του Δημήτρη Γιαννακόπουλου θα τον βάλουν στο στόχαστρο των διασπαστών. Οι τελευταίοι στις 20 Οκτωβρίου πραγματοποιούν συγκέντρωση στην πρωτεύουσα που την ονομάζουν «Γενική Συνέλευση του ΕΔΕΣ» και αποφασίζουν ομόφωνα την αποκήρυξη του Ναπολέοντα Ζέρβα ως αρχηγού της οργάνωσης. Στη θέση του ορίζουν τον αντισυνταγματάρχη Απόστολο Παπαγεωργίου. Όμως δεν σταματούν εκεί, λίγες μέρες μετά ο Παπαθανασόπουλος και ο δικηγόρος Ταβουλάρης στέλνουν στο Γενικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, υπόμνημα που παρουσίαζε τις θέσεις τους στους Συμμάχους. Το κείμενο αυτό ουσιαστικά δικαιολογούσε κατά μία έννοια τις επαφές και συνεργασίες τους με τον Ιωάννη Βουλπιώτη, τον οποίο παρουσίαζε σαν εθνικό ευεργέτη που μεσολαβούσε στους κατακτητές για την απελευθέρωση αντιστασιακών. Παρόλα αυτά, ανέφεραν πως ο Βουλπιώτης δεν «είχε ουδεμία σχέσιν ή επιρροήν επί του ΕΔΕΣ».

Η περίοδος πάντως που οι διασπαστές επιχείρησαν να εκφράσουν δημόσια τις θέσεις τους και την αποκήρυξη του Ζέρβα, συμπίπτει με την κορύφωση του κατοχικού εμφυλίου. Την ίδια περίοδο ο ΕΔΕΣ βαλλόταν στα βουνά της Ηπείρου και όχι μόνο από ταυτόχρονα πυρά Ελασιτών και Γερμανών. Η ευκαιρία που έδωσαν οι διασπαστές στο ΕΑΜ δεν πέρασε ανεκμετάλλευτη. Από την στιγμή εκείνη μέχρι και τα τέλη του 1944, επίσημες διακηρύξεις της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ, προκηρύξεις της ΟΠΛΑ και ο Τύπος των οργανώσεων αυτών κατηγορούσε τον ΕΔΕΣ και τον Ζέρβα στο σύνολό του ως άνθρωποι των κατακτητών και της Γκεστάπο.

Από τον Οκτώβριο του 1943 υπήρχαν δύο ΕΔΕΣ, ο «προδοτικός» με ηγέτη τον Γονατά και ο «αγωνιστικός» πιστός στις αρχικές αξίες του συνδέσμου με αρχηγό τον Ζέρβα. Άμεσα ο Ζέρβας διέγραψε τους στασιαστές και τον Νοέμβρη του 1943 μέσα από τον μυστικό Τύπο αποκήρυξε και επίσημα τους προδότες. Οι τοιχοκολλήσεις στους δρόμους της Αθήνας ήταν καθημερινό φαινόμενο. Σε τηλεγράφημά του ανέφερε: «Εκφράζομεν βαθυτάτην λύπην μας διότι ακόμη συζητείται ζήτημα συνδέσμου μας με ξένους προς εθνικήν μας οργάνωσιν Στόπ. Ουδείς άλλος εκτός καθηγητού Πανεπιστημίου Ζέρβα Λεωνίδα μας εκπροσωπεί Αθήνας Στόπ. Τριμελής διοικούσα Επιτροπή ΕΔΕΣ αποτελείται από εμέ, Πυρομάγλου και Ζέρβαν Λεωνίδαν Στόπ. Μέλη οργανώσεως ΕΔΕΣ ουδεμίαν σχέσιν έχουν με προδότες όπως Βουλπιώτης Στόπ. Τούτον εφημερίδες μας εις Αθήνας εχαρακτήρισαν ως ποταπόν προδότην Στόπ».

Η αλήθεια είναι ότι ο Ζέρβας σε επιστολές του προς τους αποστάτες πέρα από την οργή του για την προδοσία τους, τους άφησε περιθώριο να μετανοήσουν. Ο λόγος ήταν προφανής, ήθελε να κλείσει ένα ακόμα ανοιχτό μέτωπο που τον προβλημάτιζε ενώ πολεμούσε Γερμανούς και ΕΛΑΣ. Σε επιστολή του προς τον Παπαθανασόπουλο, τον Δεκέμβρη του 1943 έγραψε μεταξύ άλλων:

«… Ζήτησα από σένα με γράμμα μου, όπως και από τον Απόστολο (σσ. εννοεί τον Παπαγεωργίου), απάνω σε καινούριες, γερές βάσεις, σε στέρεο βάθρο να κτίσετε και να στηρίξετε το έργο του ΕΔΕΣ. Μα ακολουθήσατε αυτή την παράκληση, αυτή την έκκλησή μου, αγαπητέ μου Στάθη; Ας το εξετάσουμε. Μαθαίνω ότι το λύειν και δένειν στον Σύνδεσμο το έχειν ο Βουλπιώτης, τον οποίον εις επίσημον συγκέντρωσιν, ο Απόστολος παρουσιάζει ως εθνικόν ήρωα, εις τον οποίον οφείλεται εθνική ευγνωμοσύνη. Ποιός ο Βουλπιώτης; Καθαρά Γκεσταπίτης… Εν ονόματι του ιερού και αγίου αγώνος, ον διεξάγουμε, εν ονόματι της Πατρίδος μας, την οποίαν γνωρίζω πως έχεις για το τιμαλφέστερο της ζωής σου, σε παρακαλώ τόσον εσένα όπως και τον Φιλώτα (σσ. τον Παπαγεωργίου), να παύσητε προς το παρόν αναμειγνυόμενοι εις τα του Συνδέσμου…».

Τελικώς αυτό δεν συνέβη και κατόπιν συνεχόμενων ερωτημάτων από το Κάϊρο, ο Ζέρβας με τηλεγράφημά του προς το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής την 1η Δεκεμβρίου ’43 ξεκαθαρίζει την στάση του προς αποφυγή παρεξηγήσεων: «Στρατηγείον Μέσης Ανατολής, Παρακαλώ διατάξητε εκφωνηθούν από ραδιοσταθμών Λονδίνου και Καίρου κάτωθι ανακοινώσεις Εθνικών Ομάδων: ΕΟΕΑ δηλώνουν ότι εκείνοι μόνον οι οποίοι έχουν εγκολπωθή τον Εθνικόν των αγώνα και παντού και πάντοτε πολεμούν τον κατακτητήν και τους μετ’ αυτών συνεργαζομένους Έλληνας προδότας δύνανται να λογίζωνται ως τίμιοι Έλληνες και φίλοι αυτών Στόπ. Ουδείς δύναται να ισχυρισθή ότι αντιπροσωπεύει τας Εθνικάς μας Ομάδας ΕΔΕΣ εις πόλεις της Ελλάδος ή αλλαχού, αν ενυπογράφως ή δημοσία δεν δηλώσει ότι ακολουθεί την ανωτέρω γραμμήν Στόπ. Άν τυχόν υπάρχουν Έλληνες πολίται ή αξιωματικοί ισχυριζόμενοι ότι εκπροσωπούν τας Εθνικάς Ομάδας και την οργάνωσιν ΕΔΕΣ διά να καλύψουν άλλους σκοπούς πλήν των εθνικών, ούτοι αποκηρύσσονται ως προδόται και συνεργάται των κατακτητών και των Κουίσλιγκς της Ελλάδος Στόπ». Η δράση του προδοτικού ΕΔΕΣ, όπως προαναφέρθηκε, θα έχει ως μόνο στόχο την καταπολέμηση του κομμουνισμού και έτσι αναπτύσσει δεσμούς με τη Γκεστάπο και την κατοχική κυβέρνηση. Παράλληλα αναπτύσσει δράση κατά του αγωνιστικού ΕΔΕΣ φτάνοντας ως και τη δολοφονία του πιστού στελέχους του Ζέρβα στην Αθήνα, Δημητρίου Γιαννακόπουλου.

Η δολοφονία του Γιαννακόπουλου

Ο Δημήτριος Γιαννακόπουλος ή «Μήτσος», υπήρξε ένα από τα πρώτα και πολύ σημαντικά στελέχη του ΕΔΕΣ στην Αθήνα. Δικηγόρος στο επάγγελμα διετέλεσε στα χρόνια της κατοχής υπεύθυνος για την έκδοση και την διανομή του παράνομου Τύπου της οργανώσεως. Εξέδιδε όπως προείπαμε την εφημερίδα «Νέα Ζωή» ενώ ήταν διευθυντής της εφημερίδος «Δημοκρατική Σημαία». Με το που ξέσπασε η κρίση του Συνδέσμου στην πρωτεύουσα, ο ίδιος τάχθηκε ξεκάθαρα υπέρμαχος του Καταστατικού που είχε πρώτο στόχο την απελευθέρωση της χώρας από τους κατακτητές και δευτερευόντως την πολιτική και κοινωνική απελευθέρωση. Αποτελούσε έναν από τους πλέον μάχιμους αντιστασιακούς του πατριωτικού ΕΔΕΣ Αθηνών και υποστηρικτή του Ζέρβα ως μοναδικού αρχηγού της οργανώσεως.

Η έντονη δράση του ενόχλησε τους στασιαστές, οι οποίοι τον αποκήρυξαν την 28η Οκτωβρίου 1943 μέσα από την εφημερίδα τους «Δημοκρατική Φλόγα». Λίγες μέρες αργότερα, αρχές Νοεμβρίου, ο Γιαννακόπουλος θα δολοφονηθεί δεχόμενος πέντε σφαίρες στο στήθος και στο στομάχι, βγαίνοντας από το ξενοδοχείο που γευμάτιζε στους Αέρηδες στην Πλάκα. Εκτελεστές ήταν ένα κλιμάκιο της Ειδικής Ασφαλείας με επικεφαλής των Ιωάννη Σάββα. Ηθικοί αυτουργοί ωστόσο θεωρούνται οι άνθρωποι του προδοτικού ΕΔΕΣ Αθηνών. Στην «Δημοκρατική Σημαία» της 26ης Νοεμβρίου οι ηθικοί αυτουργοί έχουν ονοματεπώνυμο: «Ο Ελληνικός λαός ας διαβάση το από 28 Οκτωβρίου φύλλον του δήθεν παράνομου εντύπου «Δημοκρατική Φλόγα», οργάνου της αντιδράσεως που κυκλοφορεί ελεύθερα. Εις την 4ην σελίδα του μ’ επικεφαλίδα «Διαταγή» γράφει: «Η Κ.Ε Νεολαίας ΕΔΕΣ έλαβε διαταγή ν’ απαγορεύση στα μέλη να έρχωνται σε επαφή τους γνωστούς φράξιες κομμουνιστές Δ. Γιαννακόπουλο, Λ.Δ και Ε.Λ., οι οποίοι δεν ανήκουν στον ΕΔΕΣ, λόγω προδοσίας και ανακοινώσεως μυστικών στη Γκεστάπο». Εις δέ την 3ην σελίδα υπό τον τίτλον «Αποκήρυξη» γράφει μεταξύ άλλων: «Μαζύ με την αποκήρυξη του φύλλου «Δημοκρατική Σημαία» πληροφορούμε τους γνωστούς αυτούς πατριδοκάπηλους πως βρισκόμαστε στα ίχνη τους και ότι πολύ σύντομα θα τους βρούμε. Τότε αλλοίμονό τους. Ο ΕΔΕΣ τιμωρεί τους προδότες και εκδικείται τις ατιμίες τους». Ομολογείται λοιπόν από το έντυπο αυτό, που καμμιά σχέση δεν έχει με τον ΕΔΕΣ, ποιοί είναι οι ηθικοί αυτουργοί της δολοφονίας. Είναι οι πάτρωνες και χρηματοδότες του, που εν γνώσει ψευδώς διακηρύσσουν ότι εκπροσωπούν τον ΕΔΕΣ. Ανήγγειλαν οι άνθρωποι και εδημοσίευσαν μια ανυπόστατη κατηγορία κατά του αειμνήστου Γιαννακοπούλου και των άλλων συναγωνιστών του, ως προκαταβολική δικαιολογία του μελετηθέντος εγκλήματος. Και έτσι ο Γιαννακόπουλος έπεσεν. [...] Στα εκτελεστικά αποσπάσματα Ράλλη – Ταβουλάρη θα αντιτάξουμε την Ιδέα, στην οποία υπηρετούμε... Ο ΕΔΕΣ είναι ιδέα. [...]».

Μέρος του πολιτικού κόσμου αμέσως μετά την δολοφονία του Γιαννακόπουλου, επιβεβαίωσε την κλίκα των ηθικών αυτουργών που αναφέρει το παραπάνω κείμενο. Σύμφωνα με έναν εκ των ιδρυτών του ΕΑΜ, τον Διονύση Μπενετάτο, ο αρχηγός των Φιλελευθέρων τότε σε προσωπική τους συνομιλία του επιβεβαίωσε πως «τον Γιαννακόπουλον τον σκότωσαν οι Παπαθανασόπουλος, Παπαγεωργίου ηθικά ευθύνεται και ο Γονατάς που τους πατρωνάρει». Οι λόγοι που ο Γιαννακόπουλος εκτελέστηκε από τους συνεργάτες των Γερμανών περιγράφονται από τον «Συνεχιστή» της 7ης Νοεμβρίου 1943: «[...] Ο αείμνηστος Γιαννακόπουλος που είχε ανιδιοτελή και άφθαστα πολιτικά κριτήρια, ικανότητες και ψυχικά χαρίσματα που συνηγωνίζοντο τη δημοκρατική του πίστη είτανε από τα ιδρυτικά και μαχητικότερα στελέχη του ΕΔΕΣ. Ο ακάθαρτος παραγοντισμός των Συνταγματαρχών Παπαγεωργίου και Παπαθανασοπούλου που εφέροντο εξ υφαρπαγής σαν ηγέτες του ΕΔΕΣ, η ανίερη εκμετάλλευση που κάνουν στο όνομα και στον εθνικοαπελευθερωτικό και λαϊκό αγώνα του στρατηγού Ζέρβα και η καταφανής και βεβαιωμένη εξάρτησή τους από την προδοτική Κυβέρνηση Ράλλη – Ταβουλάρη και από τον αρχικατάσκοπον της Γκεστάπο Βουλπιώτη έφερε στην πρώτη γραμμή της μάχης για την εθνική και λαϊκή ανακάθαρση του ΕΔΕΣ την ηρωϊκή μορφή του Δημ. Γιαννακοπούλου. Ο Στρατηγός Ζέρβας από των στηλών της «Δημοκρατικής Σημαίας», που διηύθυνε ο δολοφονηθείς Γιαννακόπουλος, απεκήρυξε δημόσια τους Παπαγεωργίου, Παπαθανασόπουλον, Μαυρίκην, Στυλιανίδην και εχαρακτήρισε σαν προδότη της πατρίδας μας τον Βουλπιώτη, που το πλήρες ξεσκέπασμά των εξακολουθούσε από τον Γιαννακόπουλον που είχε αναλάβει με τη φλόγα του αγνού λαϊκού ηγέτη το στηλίτευμα και το τσάκισμα του αντιλαϊκού Δούρειου Ίππου που εισχώρησε προς στιγμήν στους κόλπους της δημοκρατικής οργανώσεως του ΕΔΕΣ. [...]». 

Η είδηση της δολοφονία του Γιαννακόπουλου συγκλόνισε και τον Ναπολέοντα Ζέρβα. Η οργή του για τους διασπαστές δολοφόνους είναι έκδηλη από το απόσπασμα επιστολής του προς τον Πετιμεζά (25/11/1943): «Νικήτα, την δολοφονίαν του Γιαννακοπούλου πρέπει να την πληρώσουν οι προδότες αυτοί ακριβά. Μόνον όταν αισθανθούν τρομερή την εκδίκησί μας, οι δειλοί αυτοί θα συμμαζευτούν. Να το κάνητε έργον, μη λυπούμενοι χρήματα και κάνοντας παν το δυνατόν, ώστε να αισθανθούν την απόφασί μας να πατάξωμε όλους τους αισχρούς αυτούς προδότας. [...]». Με διαταγή υπ’ αριθμόν 14702 (30/11/1943) του Γενικού Αρχηγείου των ΕΟΕΑ, ο Ναπολέων Ζέρβας του απένειμε το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας για τις σπουδαίες υπηρεσίες του στην Εθνική Αντίσταση και στην Δημοκρατία.

Μετά από τα ανωτέρω νομίζω ότι δίνονται οι κατάλληλες απαντήσεις στις ανακρίβειες που ανέφερα στην εισαγωγή της απάντησής μου. Η στάση του Ζέρβα δεν ήταν ούτε καιροσκοπική ούτε θολή στο εν λόγω ζήτημα. Η διάσπαση της οργάνωσης δημιούργησε δύο ΕΔΕΣ. Έναν πιστό στον Ζέρβα και στα ιδανικά του (σε αυτόν ανήκε ο Γιαννακόπουλος) και έναν αντικομμουνιστικό και μόνο που δεν ήθελε την αντίσταση στο σύνολό της, αυτόν του Παπαγεωργίου και του Βουλπιώτη. Αυτός ο προδοτικός ΕΔΕΣ Αθηνών σκότωσε τον Γιαννακόπουλο ακριβώς για αυτόν τον λόγο. Όχι επειδή ο Γιαννακόπουλος ήθελε τη συνεργασία με το ΕΑΜ (Τρίτη ανακρίβεια). Άλλωστε, για αυτό το τελευταίο απάντησε στον Παπαγεωργίου, ο Διονύσιος Μπενετάτος (αρχικά ιδρυτικό μέλος του ΕΑΜ και αργότερα της ΛΑΕ που συνεργαζόταν με τον αγωνιστικό ΕΔΕΣ Αθηνών) στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 11 Νοεμβρίου 1957:

«Κύριε Διευθυντά,

Θεωρώ καθήκον μου να προσθέσω ένα διαφωτιστικόν στοιχείον, σχετικόν με το επεισόδιον σχέσεων Αποστόλου Παπαγεωργίου με τον ΕΔΕΣ Αθηνών και με τον Στρατηγόν Ζέρβαν.

Εις την συνεδρίασιν της ΛΑΕ, εις την οποίαν ο Παπαθανασόπουλος εξέθεσε τας απορριφθείσας, όπως αναφέρει εις τη δημοσιευθείσαν την 3ην Οκτωβρίου επιστολήν του ο κ. Ματσούκας, απόψεις του, παρίστατο και ο. Δ. Γιαννακόπουλος, Δημοσιογράφος και υπεύθυνος της μυστικής εφημερίδος «Δημοκρατική Σημαία», οργάνου του ΕΔΕΣ Αθηνών. Η διαφωνία αυτή μεταφερθείσα εις τον ΕΔΕΣ είχεν ως αποτέλεσμα την αποχώρισην της ομάδος Παπαγεωργίου, όπως αναφέρει και ο Ματσούκας.

Ο Γιαννακόπουλος ως υπεύθυνος του δημοσιογραφικού οργάνου του ΕΔΕΣ, καυτηριάσας τας απόψεις της ομάδος Παπαγεωργίου-Παπαθανασοπούλου, ήλθαν εις οξύτατην ρήξιν με την αποχωρήσασαν ομάδα. Όργανα της κατοχικής κυβερνήσεως τον εδολοφόνησαν την 3ην Νοεμβρίου 1943.

Οι σχέσεις του Γιαννακόπουλου ευρίσκοντο εις την ιδίαν οξύτητα και με το ΕΑΜ και η κατάστασις αύτη επέτρεψεν εις τους εντολείς των δολοφόνων, οι οποίοι δεν ήθελαν να επωμισθούν τας ιστορικάς ευθύνας της δολοφονίας, να παραγγείλουν εις τα οργανά των να ζητωκραυγάσουν κατά τη δολοφονίαν του Γιαννακόπουλου, υπέρ του ΕΑΜ.

Ο Γιαννακόπουλος έπεσε πολεμών και πολεμούμενος τόσον από τους συνεργάτας των κατακτητών, οι οποίοι ήσαν και οι δολοφόνοι του, όσον και από τους Εαμίτας, οι οποίοι τον χαρακτήριζαν με τα μελανώτερα χρώματα [...].

 Kαι κλείνει την παρέμβασή του ο Μπενετάτος κάνοντας λόγο για σφάλμα του Ζέρβα όταν μετά το 1949 –άγνωστο για ποιο λόγο- χαρακτήρισε τον Γιαννακόπουλο ως κομμουνιστή. Και πράγματι ο Μπενετάτος είχε δίκιο...