Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην "Ελεύθερη Ώρα" της 23ης Νοεμβρίου και στον δημοσιογράφο Νίκο Χιδίρογλου με αφορμή την επέτειο για την επιχείρηση ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου και την κυκλοφορία του βιβλίου "Γοργοπόταμος, η στιγμή της ενωμένης εθνικής αντίστασης", Πελασγός, Αθήνα 2017.
1. Γράψατε ένα βιβλίο το οποίο καταρρίπτει τους μύθους της ΕΑΜικής ιστοριογραφίας, όσον αφορά στο ρόλο του ΕΑΜ και του Βελουχιώτη στο Γοργοπόταμο και βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Ποιος ήταν λοιπόν ο πραγματικός ρόλος του ΕΑΜ και του Βελουχιώτη;
Ενώ όλα αυτά τα χρόνια παρουσιάζεται από την εαμική ιστοριογραφία πως η επιχείρηση ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου οφείλεται αποκλειστικά στον Βελουχιώτη η πραγματικότητα είναι πως τόσο ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ όσο και το ΚΚΕ – ΕΑΜ αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν τον Ζέρβα και να συνεισφέρουν στο σαμποτάζ αποκλειστικά και μόνο για να μην καρπωθεί όλη τη δόξα του εγχειρήματος ο ΕΔΕΣ. Θα ήταν οδυνηρό για τον ΕΛΑΣ αν δεν συμμετείχε σε μια επιχείρηση των Συμμάχων που γινόταν σε περιοχή ελεγχόμενη από τον ίδιο. Ο Βελουχιώτης όταν έμαθε για την παρουσία των Βρετανών στα βουνά της Γκιώνας ταράχτηκε. Τα πράγματα έγιναν περισσότερο ξεκάθαρα όταν συνάντησε την ομάδα του Θέμη Μαρίνου. Ήταν λιγομίλητος και δυσαρεστημένος. Γέλασε περιφρονητικά όταν ο Μαρίνος του ευχήθηκε για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου.
Εν τέλει, προσποιήθηκε πως δεν ήταν σίγουρος για την ταυτότητα των μελών της ομάδας του Μαρίνου και ζήτησε μέχρι να εξακριβωθεί πως δεν ήταν κατάσκοποι των Γερμανών να φυλακιστούν! Αυτή η απαράδεκτη ενέργεια αποφεύχθηκε χάρη στην μεσολάβηση του Νικηφόρου, καπετάνιου του ΕΛΑΣ και αξιωματικού του Ελληνικού Στρατού. Ο Μαρίνος μετά από όλα αυτά ενημέρωσε τον Βελουχιώτη για τον σκοπό της Βρετανικής Αποστολής και ζήτησε να τους οδηγήσει απευθείας στη Στρώμνη που τους περίμενε ο Έντυ Μάγιερς με τα υπόλοιπα μέλη της αποστολής για να προετοιμάσουν το έδαφος για την επιχείρηση. Ο Βελουχιώτης όμως, παρά την υπόσχεσή του, θα ακολουθήσει πορεία αντίθετη και θα κατευθυνθεί προς την Αιτωλοακαρνανία με σκοπό να εκμεταλλευθεί την παρουσία μελών της Βρετανικής Αποστολής και να πείσει νέους να ενταχθούν στο αντάρτικο του ΕΛΑΣ.
Έτσι η προετοιμασία της επιχείρησης καθυστερούσε υπέρμετρα. Βεβαίως οι ενέργειες αυτές του Βελουχιώτη ήταν επηρεασμένες και από τις διαταγές της οργάνωσης του στην Αθήνα, όπου του απαγόρευε να συμμετάσχει στο σαμποτάζ. Όλα άλλαξαν όταν τυχαία ο Γουντχάουζ έμαθε που βρισκόταν ο Ζέρβας και συναντήθηκε μαζί του. Ο Βρετανός ενημέρωσε με επιστολή τον Βελουχιώτη για το γεγονός και ενώ μέχρι τότε ο τελευταίος δεν απαντούσε στα μηνύματα τους έτρεξε προς συνάντησή τους. Ο Ζέρβας υποχρέωσε τον Βελουχιώτη να τον ακολουθήσει στο σαμποτάζ και ο Βελουχιώτης με τη συμμετοχή του υποχρέωσε το ΚΚΕ να αλλάξει το σχέδιο του απέναντι στο ελληνικό αντάρτικο.
2. Γιατί δεν τα βρήκαν οι αντιστασιακές οργανώσεις μετά από την επιτυχία του σαμποτάζ; Γιατί δεν έγινε αυτό μπούσουλας και για άλλες ενέργειες τέτοιου τύπου; Ποιος ευθύνεται;
Είναι αφιερωμένο στο βιβλίο ένα ολόκληρο κεφάλαιο για το θέμα αυτό. Ακριβώς μετά την επιτυχή έκβαση της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου, οι οργανώσεις επέστρεψαν στις βάσεις τους. Τότε αποφασίζεται στην Αθήνα στην Πανελλήνια Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ η απόφαση εξαπόλυσης εμφυλίου εν μέσω κατοχής καθώς και η διαφύλαξη των δυνάμεων του ΕΛΑΣ για τον σκοπό αυτό. Εισηγητής της πρότασης ήταν ο κομματικός καθοδηγητής της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής του ΕΛΑΣ, Πολύδωρος Δανιηλίδης. Η πρόταση αν και δεν έγινε από όλους αποδεκτή κυριάρχησε μέσα σε πολλές ομάδες του ΕΛΑΣ.
Έτσι τέλη Δεκεμβρίου ο Βελουχιώτης στρέφεται κατά του Ζέρβα με 400 περίπου αντάρτες του ΕΛΑΣ. Η εκστρατεία του είχε σκοπό τον αιφνιδιασμό του Ζέρβα, την διάλυση του ΕΔΕΣ και τη δολοφονία του αρχηγού του. Αφορμή για την επίθεση αυτή ήταν η αποστασία του Κωστορίζου και των ανδρών του από τον ΕΛΑΣ που έγινε λίγες μέρες μετά το σαμποτάζ. Ο Βελουχιώτης θεωρούσε πως υπεύθυνος για αυτή ήταν ο Ζέρβας αλλά έσφαλε. Ο Κωστορίζος εγκαταλείποντας τον ΕΛΑΣ κατευθύνθηκε προς την οργάνωση του Κωστόπουλου στη Θεσσαλία. Αξίζει να αναφερθεί πως λίγες μέρες πριν είχε ανέβει στο βουνό ο Τάσος Λευτεριάς, μέλος του Κομματικού Γραφείου Στερεάς, σταλμένος από το ΚΚΕ για να ελέγξει τον Βελουχιώτη εξαιτίας της ανυπακοής του προς αποφάσεις του κόμματος όπως πχ η συμμετοχή στο σαμποτάζ του Γοργοποτάμου.
Ο Ζέρβας ωστόσο δεν έπεσε στην παγίδα και αιφνιδίασε αυτός τον Βελουχιώτη. Ο τελευταίος δικαιολογήθηκε λέγοντας πως είχε φτάσει για να συζητήσουν την ενοποίηση των οργανώσεων. Ο Ζέρβας τότε τόνισε πως ο ΕΔΕΣ θα συζητούσε συνεργασία επί ίσοις όροις και όχι αφομοίωση του από τον ΕΛΑΣ. Τελικά το συμφωνητικό που προσωρινά υπέγραψαν οι ίδιοι δεν εγκρίθηκε από τις Κεντρικές Επιτροπές των δύο οργανώσεων στην Αθήνα. Ο ΕΛΑΣ συνέχισε τις προτάσεις «ενοποίησης» που ουσιαστικά δεν ήταν τίποτε άλλο παρά προτάσεις αφομοιώσεως.
3. Πάμε πίσω στο σαμποτάζ. Πόσο κομβικός ήταν ο ρόλος των Βρετανών;
Απόλυτα κομβικός. Χωρίς την παρουσία των Βρετανών δεν θα υπήρχε Γοργοπόταμος, ούτε φυσικά οργανωμένη εθνική αντίσταση όπως ακολούθησε. Η ενίσχυση σε οπλισμό, λίρες και ρουχισμό δημιούργησε την αντίσταση όλων των οργανώσεων. Χωρίς την ενίσχυση των συμμάχων θα υπήρχαν μετά βίας ασύνδετες ομάδες ανταρτών που λίγα προβλήματα θα προκαλούσαν στους κατακτητές.
Ο Γοργοπόταμος οργανώθηκε και βεβαίως σχεδιάστηκε αποκλειστικά από τους Βρετανούς. Όταν ο Μάγιερς αναζητούσε μάταια τον Βελουχιώτη συνέλεγε πληροφορίες για τις γέφυρες του Γοργοποτάμου, της Παπαδιάς και του Ασωπού, που τις επιβεβαίωσε μετά από προσωπική αναγνώριση και κατέληξε πως αυτή του Γοργοποτάμου ήταν κατάλληλη για το σαμποτάζ.
Με το που συναντήθηκε με τον Ζέρβα του ανέλυσε το σχέδιο και συμφώνησαν. Με λίγες μέρες καθυστέρηση έφτασε και ο Βελουχιώτης στη Στρώμνη. Το σχέδιο του Μάγιερς τον βρήκε σύμφωνο. Η αρχηγεία της επιχείρησης ανατέθηκε από τον Μάγιερς στον Ζέρβα, εξαιτίας του ότι εμφανιζόταν και ήταν ανώτερος από όλους ιεραρχικά. Ο Ζέρβας ζήτησε δική του αναγνώριση και μετέτρεψε ελαφρώς το αρχικό σχέδιο. Η ουσία πάντως είναι πως βασικά το θρυλικό σαμποτάζ οφείλεται αρχικά σε αυτούς και μετέπειτα στην άμεση και χωρίς όρους συμμετοχή του Ζέρβα. Η επιτυχία οφείλεται και στις ομάδες του ΕΛΑΣ που βοήθησαν σημαντικά ως προς την εξουδετέρωση των Ιταλών. Οι 60 αντάρτες του Ζέρβα δεν εγγυούνταν την επιτυχία.
4. Αρχικά, ο Βελουχιώτης κωλυσιεργούσε. Γιατί;
Γιατί περίμενε διαταγές από τα κεντρικά του ΕΑΜ στην Αθήνα. Ο Βελουχιώτης ήταν συνειδητός κομμουνιστής και όπως όλοι στο κόμμα είχαν καχυποψία απέναντι στους Βρετανούς. Για το ΚΚΕ μοναδικός σύμμαχος ήταν η Σοβιετική Ένωση. Όμως οι Σοβιετικοί δεν ενδιαφέρθηκαν ποτέ για την Ελλάδα. Και τον ΕΛΑΣ τον θεωρούσαν ασήμαντο. Όπως αναφέραμε και προηγουμένως ο Βελουχιώτης δεν απαντούσε στα μηνύματα των Άγγλων. Η στάση του αυτή ήταν συνειδητή. Το ΚΚΕ του είχε απαγορέψει την συνεργασία. Όταν όμως ο Γουντχάουζ βρήκε τον Ζέρβα αναγκάστηκε να προσπεράσει τις απαγορευτικές διαταγές του κόμματος, κάτι που θα τον σημαδέψει αρνητικά στην ηγεσία του ΚΚΕ.
Παρόλα αυτά ακόμη και όταν συναντήθηκαν όλοι μαζί οι Άγγλοι, ο Ζέρβας και ο Βελουχιώτης και πάλι ο τελευταίος καθυστερούσε. Αρχικά η επιχείρηση είχε οριστεί για την 20η Νοεμβρίου, αλλά μετά από παράκληση του Βελουχιώτη μεταφέρθηκε για τις 23. Και πάλι ζητήθηκε νέα παράταση για το βράδυ της 25ης. Η νέα παράταση προκάλεσε εκνευρισμό στους Βρετανούς. Τότε ο Ζέρβας ξεκαθάρισε στον Άρη πως δεν χωρούσε νέα αναβολή, ειδάλλως θα προχωρούσε μόνος έστω και χωρίς την ενίσχυση του ΕΛΑΣ. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Ζέρβα στα απομνημονεύματά του για τη συνομιλία του με τον Βελουχιώτη, όπου ο τελευταίος του ανέφερε «τι θέλουμε εμείς και μπλέξαμε μ’ αυτούς» εννοώντας τους Βρετανούς.
Αλλά και λίγες ώρες πριν την επιχείρηση ο Βελουχιώτης επικαλέστηκε νεότερες πληροφορίες για δήθεν ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα και ζήτησε και πάλι αναβολή της επίθεσης. Επομένως ο ρόλος του Βελουχιώτη και του ΚΚΕ στην επιχείρηση από την πτώση των Βρετανών στα βουνά της Γκιώνας μέχρι και την έναρξη της επιχείρησης ήταν ξεκάθαρα αποτρεπτικός.
5. Τι επίδραση είχε το σαμποτάζ όσον αφορά στην έκβαση του πολέμου;
Ήδη από το καλοκαίρι του 1942 οι δυνάμεις του Αφρικανικού Σώματος του Ρόμμελ είχαν καταλάβει μεγάλο μέρος της βόρειας Αφρικής φτάνοντας έξω από την Αλεξάνδρεια και το Κάιρο. Η 8η Βρετανική Στρατιά είχε ανακόψει την προέλαση του Άξονα. Ο Ρόμμελ όμως προετοίμαζε νέα επίθεση. Έτσι το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής θεώρησε σημαντικό να ανακόψει τον ανεφοδιασμό του Africa Korps μέσω του σιδηροδρομικού δικτύου Θεσσαλονίκης – Πειραιά. Αποφασίστηκε να ανατιναχτεί η γέφυρα του Γοργοποτάμου ώστε να πλήξει τους Γερμανούς.
Η υπέρμετρη όμως καθυστέρηση της επιχείρησης ακύρωσε τον σκοπό για τον οποίο γινόταν το σαμποτάζ. Οι Γερμανοί είχαν απωθηθεί πέρα από τη Βεγγάζη και πλέον δεν τους χρησίμευε ο ανεφοδιασμός μέσω Ελλάδας. Παρόλα αυτά το σαμποτάζ έγινε για ψυχολογικούς κυρίως λόγους. Ακόμη και έτσι θεωρείται και είναι ένα από τα μεγαλύτερα σαμποτάζ του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου έως την εποχή εκείνη.
6. Η Αριστερά έχει «καπελώσει», ως συνηθίζει, τις εορταστικές εκδηλώσεις στον Γοργοπόταμο. Γιατί οι εθνικόφρονες απουσιάζουν διαχρονικά, αν και σήκωσαν το μεγαλύτερο βάρος της επιχείρησης εκεί;
Πράγματι η Αριστερά το έχει καταφέρει αυτό. Μάλιστα υπάρχει και ξεχωριστή εκδήλωση που γίνεται από το ΚΚΕ, ανεξάρτητα από την επίσημη του δήμου Λαμιέων. Όλα αυτά έχουν συμβεί εξαιτίας της απουσίας του εθνικόφρονος χώρου όχι μόνο στις εορταστικές εκδηλώσεις αλλά και στο δημόσιο λόγο. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης ΕΔΕΣ – ΕΟΕΑ, Ν. ΖΕΡΒΑ που τα τελευταία χρόνια δίνει το παρόν. Σαράντα και πλέον χρόνια παρατηρούμε ένα μονόλογο της Αριστεράς σχετικά με τα ιστορικά γεγονότα ιδίως της κατοχικής περιόδου. Αντίλογος δεν υπήρχε με ευθύνη του αστικού και πατριωτικού κόσμου. Υπήρχαν βέβαια μεμονωμένες φωνές αλλά μέχρι εκεί. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο όλα αυτά έχουν αρχίσει να αλλάζουν. Πλέον υπάρχουν φωνές ιστορικών αλλά και ερευνητών που φωτίζουν το σκότος της μονόπλευρης ενημέρωσης. Παρατηρώ ότι αυτό ενοχλεί την αριστερά και προκαλεί, από μερίδα της, έντονες αντιδράσεις που δεν αρμόζουν παρά μόνο σε ολοκληρωτικά καθεστώτα. Όπως και να έχει η εποχή των μονόλογων έχει ξεπεραστεί.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου