17 Απριλίου 1944: Η δολοφονία του Συνταγματάρχη Ψαρρού από τον ΕΛΑΣ

 

Ο Δημήτριος Ψαρρός στις αρχές του 1930. Πηγή Βικιπαίδεια

του Ιωάννη Β. Αθανασόπουλου

ιστορικού

17 Απριλίου 1944, η αποφράδα ημέρα της Αντίστασης. Ο Συνταγματάρχης Δημήτριος Ψαρρός, ηγέτης του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων της ΕΚΚΑ, δημοκρατικότατος αξιωματικός βρίσκει οικτρό τέλος από τα χέρια του ΕΛΑΣίτη Θύμιου Ζούλα.

 

Λίγες μέρες πριν, στις 12 Απριλίου ο ΕΛΑΣ στέλνει τελεσίγραφο στον Ψαρρό να ενσωματωθεί στην οργάνωση του και να παραδώσει μερίδα αξιωματικών του, που αντιδρούσαν στην υποταγή στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Σημειωτέον, το 5/42 είχε υποστεί δύο φορές αφοπλισμό (Μάιος-Ιούνιος 1943) από τον ΕΛΑΣ, γιατί ο τελευταίος δεν θεωρούσε σωστό για τον αγώνα την ύπαρξη πολλών αντιστασιακών οργανώσεων, αφού στόχευε να καταλάβει την εξουσία με την απελευθέρωση. 

Στην επιστολή της η V Ταξιαρχία Αττικοβοιωτίας του ΕΛΑΣ ζητούσε να γίνουν αποδεκτοί οι όροι του μιλώντας εξ΄ ονόματος του ελληνικού λαού "του οποίου αποτελούμεν την ένοπλον δύναμιν" [ασχέτως αν ο ελληνικός λαός είχε άλλη γνώμη]. Η επιστολή έκλεινε με την απειλή: "Εις περίπτωσιν καθ' ήν δεν δεχθήτε τας ανωτέρω προτάσεις ή παρελκύσετε την άμεσον εκτέλεσιν των όρων τούτων θα φέρετε ακεραίαν την ευθύνην απέναντι του Ελληνικού Λαού και της ΠΕΕΑ διά τα επακόλουθα και τας συνέπειάς των".

Ο Ψαρρός δεν έδωσε θετική απάντηση αλλά προσπάθησε ανεπιτυχώς, παρά την αντίθεσή του στους σκοπούς του ΚΚΕ-ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, να διαπραγματευθεί την προσχώρηση του 5/42 όχι στον ΕΛΑΣ αλλά στην ΠΕΕΑ. Ο Ψαρρός τις τραγικές εκείνες ώρες, έγραψε: "[… Κατόπιν όλων τούτων, διά την διατήρησιν της τιμής των όπλων και το ακηλίδωτον του παρελθόντος της Οργανώσεως και του Συντάγματος, είναι αποφασισμένον μετά λύπης του δια το χυνόμενον αδελφικόν αίμα το Σύνταγμα να αγωνισθή δι’ όλων των μέσων κατά της ούτω εξυφανθείσης υπό του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εναντίον του επιθέσεως". 

Την επίθεση ανέλαβε για άλλη μία φορά, ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ Άρης Βελουχιώτης. Με δύναμη περίπου 1.400 ανταρτών, αποφάσισε ότι θα συνέτριβε τους 500 περίπου άνδρες του Ψαρρού. Κάτι που συνέβη. Κατά την σύλληψη του αρχηγού του 5/42, ο Ταγματάρχης Ζούλας άρχιζε να προσβάλει τον Ψαρρό, ενώ πάνω στα νεύρα του εκτέλεσε τον ηρωικό αξιωματικό. Επρόκειτο βεβαίως για έγκλημα πολέμου, καθώς ο Ζούλας εκτέλεσε χωρίς λόγο και αιτία έναν αιχμάλωτό του. Η Αριστερά προσπάθησε να δικαιολογήσει τη δολοφονία και να αντιστρέψει την αλήθεια, λέγοντας αργότερα ότι ο Ψαρρός σκοτώθηκε κατά την επίθεση του ΕΛΑΣ, σε μάχη.

  

Μάλιστα,  ο Βελουχιώτης, σε σχετική έκθεσή του, δικαιολόγησε την επίθεση του ΕΛΑΣ κατά "των καθαρμάτων του 5/42", λέγοντας ότι την έκανε επειδή ο "εθνοπροδότης" Ψαρρός έδειχνε “τάσιν παρελκύσεως της εκκρεμότητας ίνα ενισχυθή διά κινήσεως αναλόγων γερμανικών δυνάμεων” και καταλήγει: "Παραδέχομαι ότι επέδρασα εξαιρετικά και ερυμούλκησα την Ταξιαρχίαν προς γραμμήν τοιαύτης ταχείας και ανηλεούς εξοντώσεως. Πιστεύω, όμως, ότι ενήργησα απολύτως προς το συμφέρον του αγώνος και αναλαμβάνω ακεραίαν την ευθύνην".

Το συμφέρον του αγώνος δεν ήταν η καταπολέμηση του κατακτητή αλλά η μονοπώληση του αγώνα που θα οδηγούσε στην κατάληψη της πολιτικής εξουσίας. Στο πτώμα του ηρωικού Συνταγματάρχη Ψαρρού τοποθετήθηκε χαρτόνι που έγραφε "προδότης της πατρίδας"...

 

Ο Ζούλας, φυσικός αυτουργός της ντροπιαστικής και ανέντιμης εκτέλεσης δεν τιμωρήθηκε ποτέ. Ο υπεύθυνος Τύπου του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ και ιστορικός της οργάνωσης, Σόλωνας Γρηγοριάδης, υποστήριξε πως πάντοτε στο ΚΚΕ υπήρχε ανοχή των "αριστερών παρεκκλίσεων", δηλαδή των αριστερών εξτρεμιστών, αντίθετα με τις "δεξιές παρεκκλίσεις", αναφερόμενος στον φυσικό αυτουργό της δολοφονίας Ψαρρού και στην ατιμωρησία του από την οργάνωση και το κόμμα μετά την εγκληματική αυτή ενέργεια.

Η δολοφονία του Συνταγματάρχη Δημητρίου Ψαρρού αποτέλεσε την καλύτερη απόδειξη των πραγματικών διαθέσεων και προθέσεων του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. 

Πηγές:

Σόλωνας Γρηγοριάδης, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974, τόμος Α΄, εκδόσεις Polaris.

Γρηγόρης Φαράκος, Ο ΕΛΑΣ και η εξουσία, το αντάρτικο-στρατός για “τώρα” και για “μετά”, τόμος A΄,  εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα (γ΄ εκδ.), Αθήνα 2000.

Γρηγόρης Φαράκος, Άρης Βελουχιώτης, το χαμένο αρχείο. Άγνωστα κείμενα, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2018.

Ιωάννης Β. Αθανασόπουλος, Κατοχικός Εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα 1943-1944, εκδόσεις Πελασγός, (Β΄ έκδοση), Αθήνα 2020.