 |
| Οι ομιλητές, από αριστερά: Άγγελος Συρίγος, Άδωνις Γεωργιάδης, Λάμπρος Καλαρρύτης, Θεοφάνης Βλάχος, Ιωάννης Αθανασόπουλος. |
Παρουσιάστηκε χθες, Δευτέρα 20 Νοεμβρίου 2023, στο Πολεμικό Μουσείο το λεύκωμα με 200 επιλεγμένα έγγραφα από το αρχείο του Στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα (υπολογίζεται σε 80.000 έγγραφα που καλύπτουν την περίοδο 1943-1957). Ο γράφων, ως συγγραφέας της ιστορίας του ΕΔΕΣ και βιογράφος του Ναπολέοντα Ζέρβα, είχε κληθεί από τον πρόεδρο του Πολεμικού Μουσείου, να συνεισφέρει ως ειδικός, στην έρευνα του αρχείου και στην επιστημονική ιστορική τεκμηρίωση τόσο του λευκώματος όσο και των κειμένων που διαβάζει και ακούει ο επισκέπτης στο Μουσείο Ναπολέοντα Ζέρβα στο Μεταξουργείο (Παράρτημα Πολεμικού Μουσείου), τα εγκαίνια του οποίου έγιναν τέτοιες μέρες την προηγούμενη χρονιά.
Στη χθεσινή εκδήλωση μίλησε ο κ. Άδωνις Γεωργιάδης, Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, ο καθηγητής κ. Άγγελος Συρίγος, βουλευτής Α΄ Αθηνών, ο κ. Θεοφάνης Βλάχος, επιμελητής του ιστορικού αρχείου του Πολεμικού Μουσείου και ο γράφων. Την εκδήλωση συντόνισε ο δημοσιογράφος κ. Λάμπρος Καλαρρύτης.
Χαιρετισμό απηύθυνε ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Πολεμικού Μουσείου κ. Αναστάσιος Λιάσκος, ο οποίος βραβεύτηκε από τον γενικό γραμματέα του Πανελλήνιου Σύνδεσμου Αγωνιστών Εθνικής Αντιστάσεως ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ, Ναπ. Ζέρβας, κ. Δημήτριο Γερογιάννη για τη συνεισφορά του στην αναγνώριση του έργου και της δράσης του Στρατηγού και της οργάνωσης του ΕΔΕΣ. Χαιρετισμό απηύθυνε και ο κ. Δημήτριος Σκαρβέλης, Στρατηγός εν αποστρατεία, Επίτιμος Αρχηγός ΓΕΕΘΑ και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
 |
| Το πάνελ των ομιλητών. |
Στο κατάμεστο αμφιθέατρο "Ιωάννης Καποδίστριας" έδωσαν το παρών μεταξύ άλλων οι θυγατέρες του Στρατηγού κ.κ. Βασιλική και Ευανθία Ζέρβα με τις οικογένειές τους, ο υιός και η θυγατέρα του θρυλικού Γεωργίου Αγόρου Ιωάννης και Μαίρη, απόγονοι αγωνιστών των ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ, η κόρη του Τομ Μπαρνς Ρόζαλιντ, εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου, ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ κ. Κωνσταντίνος Φλώρος, λοιποί αξιωματικοί και εκπρόσωποι των Ενόπλων Δυνάμεων.
Επίσης, το παρών έδωσε ο πρώην Πρωθυπουργός κ. Αντώνης Σαμαράς, ο πρώην Υπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Νίκος Παναγιωτόπουλος, ο πρώην Υπουργός κ. Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, ο κ. Νικήτας Κακλαμάνης, ο κ. Κωνσταντίνος Γκιουλέκας και ο κ. Κωνσταντίνος Χολέβας.
Το λεύκωμα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βεργίνα του κ. Νίκου Ασημακόπουλου που πραγματικά κατόρθωσαν να υλοποιήσουν, ως εκδοτικός οίκος, μια πολυτελή και άκρως ποιοτική έκδοση αντάξια του αρχείου.
Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Άγγελο Συρίγο για την ιδιαίτερη και ξεχωριστή αναφορά στο κείμενό μου, που προηγείται των εγγράφων, για την ιστορία του ΕΔΕΣ.
Μπορείτε να δείτε όλη την εκδήλωση και τις ομιλίες στον ακόλουθο σύνδεσμο: Πολεμικό Μουσείο
Ιωάννης Β. Αθανασόπουλος
Ιστορικός, Επιστημονικός Σύμβουλος Πολεμικού Μουσείου
 |
Από αριστερά: Θεοφάνης Βλάχος, Άγγελος Συρίγος, Λάμπρος Καλαρρύτης, Αναστάσιος Λιάσκος, Άδωνις Γεωργιάδης, Ιωάννης Αθανασόπουλος.
|
 |
Από αριστερά: η αδερφή του Ιωάννη Αγόρου Μαίρη, η Ευανθία Ζέρβα, ο γράφων, η Βασιλική Ζέρβα, η Ρόζαλιντ Μπαρνς και ο Δημήτριος Γερογιάννης.
|
Ακολουθεί η ομιλία του γράφοντος:
Η ιστορία της οργάνωσης του ΕΔΕΣ και των Εθνικών Ομάδων Ελλήνων Ανταρτών αποτελεί ένα πολύ βασικό και σημαντικό κεφάλαιο της ιστορίας της Εθνικής Αντίστασης. Επίσημες αναφορές και εκθέσεις των Συμμάχων αλλά και των κομμάτων της Ελληνικής Βουλής του 1945 εκθείασαν τη συνεισφορά και την προσφορά του Ναπολέοντα Ζέρβα και της οργάνωσής του. Ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1941. Οι απαρχές της ίδρυσης της οργάνωσης όμως, σύμφωνα με σημαντικά στελέχη της όπως ο Κομνηνός Πυρομάγλου και ο Ηρακλής Πετιμεζάς, βρίσκονται στις ενέργειες του Ζέρβα το 1937, που στόχευε στην ανατροπή τον Ιωάννη Μεταξά και του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, προς όφελος του εξόριστου Πλαστήρα.
Δεν είναι τυχαίο πως ηγετικά στελέχη της οργάνωσης ήταν επίσης άλλοι απότακτοι αξιωματικοί του 1935, όπως π.χ. ο Λεωνίδας Σπαής και ο ιδεολογικά βενιζελικός δικηγόρος Ηλίας Σταματόπουλος. Η ομάδα αυτή βρισκόταν σε επαφή με τον Πυρομάγλου, ο οποίος είχε επαφές με τον Πλαστήρα. Όταν το καθεστώς του Μεταξά συνέλαβε και εκτόπισε τον Πυρομάγλου στη Σίκυνο, η έμμεση επικοινωνία με το περιβάλλον του Πλαστήρα σταμάτησε προσωρινά. Τον Δεκέμβριο του 1938 όμως με διάφορες παρεμβάσεις προς τον Μεταξά, η εξορία του Πυρομάγλου μετετράπη σε «υπερορία» στη Γαλλία. Πριν φύγει συναντήθηκε με τον Ζέρβα και συζήτησαν για τις προετοιμασίες ανατροπής του Μεταξά μέσω νέου κινήματος, ώστε να πληροφορήσει τον Πλαστήρα, όταν θα έφτανε στη Γαλλία. Ο Ναπολέων Ζέρβας, αφού ενημέρωσε αναλυτικά τον Πυρομάγλου, έθεσε ως χρονικό όριο για να ξεσπάσει η «επανάσταση» την άνοιξη του 1939.
Την ίδια περίοδο όμως αποβιβάζονται στην Αλβανία ιταλικά στρατεύματα και η αντίστροφη μέτρηση για την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έχει αρχίσει. Έτσι, τα σχέδια του Ζέρβα και του Πλαστήρα για ανατροπή του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου πέφτουν στο κενό. Δύο χρόνια μετά όμως, ο Ζέρβας με τους συνεργάτες του θα αναδιοργανώσει τον πρώτο πυρήνα της οργάνωσης. Τον Ιούνιο του 1941 συντάσσει το αρχικό Ιδρυτικό του ΕΔΕΣ. Τον Σεπτέμβριο παρουσιάστηκε ολοκληρωμένο έχοντας ξεκάθαρα στόχο την αποκατάσταση του βενιζελισμού στην εξουσία. Σημαντικό ρόλο στην ολοκλήρωσή του διαδραμάτισε ο Κομνηνός Πυρομάγλου, που έφτασε στην Ελλάδα από τη Γαλλία την ίδια εποχή.
Στο αρχικό Ιδρυτικό της οργάνωσης γινόταν λόγος για εγκαθίδρυση στη χώρα Δημοκρατικού Πολιτεύματος -οποιαδήποτε και αν ήταν η έκβαση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου- και για προδοσία του Βασιλιά Γεωργίου Β΄ και της 4ης Αυγούστου, έναντι των οποίων χρησιμοποιούσε βαρείς χαρακτηρισμούς. Όταν ο Ζέρβας αντιλήφθηκε ότι «ο πόλεμος θα τραβούσε σε μάκρος», όπως γράφει χαρακτηριστικά στα απομνημόνευματά του, ο ΕΔΕΣ με πρωτοβουλία του μετεξελίχθηκε από μια αμιγώς πολιτική οργάνωση σε αντιστασιακή με ξεκάθαρο πολιτικό υπόβαθρο. Και αυτό γιατί ο παρουσιαζόμενος, στο Καταστατικό, ως αρχηγός της οργάνωσης Στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας ήταν κατά της Αντίστασης, δε συμπαθούσε τον Ζέρβα, ο οποίος από το πλαστηρικό περιβάλλον δε θεωρούνταν τίποτε περισσότερο από ένας έμπειρος οργανωτής κινημάτων, πόσω μάλλον αρχηγός του ΕΔΕΣ. Έτσι, τον Σεπτέμβριο του 1942 κυκλοφόρησε το οριστικό Καταστατικό της οργάνωσης που έκανε λόγο για ενίσχυση, με κάθε τρόπο, των Συμμάχων ώστε να επέλθει η συμμαχική νίκη ενώ παράλληλα ανέφερε και τους απελευθερωτικούς σκοπούς της οργάνωσης για τη χώρα.
Ο Ζέρβας είχε ήδη βγει στο βουνό στα τέλη Ιουλίου του 1942 μαζί με τον Πυρομάγλου και τους τρεις έμπιστούς του Κρητικούς∙ τον Μιχάλη Μυριδάκη, τον Παντελή Κωτσάκη και τον Ιωάννη Παπαδάκη. Η δράση της οργάνωσης, παρά τις αντιξοότητες, υπήρξε -στα πλαίσια του αντάρτικου- αξιόλογη. Θα αναφερθώ συνοπτικά σε δύο μόνο σημαντικές μάχες για οικονομία χρόνου. Η πρώτη ήταν η συμμετοχή του στην επιχείρηση ανατίναξης της γέφυρας στον Γοργοπόταμο τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου 1942. Ο Γοργοπόταμος, όπως τεκμαίρεται από τις πηγές, δεν θα πραγματοποιούνταν αν δεν ερχόταν ο Ζέρβας με τους αντάρτες του από το Σακαρέτσι της Ηπείρου. Για τον λόγο αυτό ο Κρις Γουντχάουζ, αρκετά χρόνια αργότερα είπε το περίφημο «Χωρίς τον Ζέρβα δεν θα γινότανε χωρίς τον Άρη δεν θα πετύχαινε».
Λίγες ώρες πριν την επίθεση κατά της γέφυρας του Γοργοποτάμου ο Ζέρβας θα μιλήσει στους αντάρτες θέλοντας να τους εμψυχώσει. Θα κάνει επίκληση στο συναίσθημα αλλά και ιστορικές αναφορές στη συνέχεια του Ελληνισμού, λέγοντας πως οι μαχητές του Γοργοποτάμου ήταν οι συνεχιστές του Λεωνίδα και του Διάκου. Ο Ζέρβας ως αρχηγός της επιχείρησης θα συντάξει το σχέδιό της μαζί με τον Βελουχιώτη, που τυπικά χρίστηκε «συναρχηγός» από τον ιδρυτή του ΕΔΕΣ.
Η επιχείρηση στο νότιο βάθρο, υπό μικτή δύναμη (60 Ελασίτες, 19 Εδεσίτες) του Μυριδάκη, κατέλαβε πιο εύκολα το ύψωμα εν αντιθέσει με τις δυνάμεις εξ’ ολοκλήρου του ΕΔΕΣ (23 άνδρες) υπό τον Ανθυπολοχαγό Σωτήρη Παπαχρήστου, που αναγκάστηκαν να οπισθοχωρίσουν λόγω ενισχύσεων των Ιταλών, οι οποίες δεν είχαν γίνει αντιληπτές κατά τις αναγνωρίσεις των προηγούμενων ημερών. Τελικά, με την αποστολή της εφεδρείας υπό τον Πυρομάγλου και μικτής δύναμης ανταρτών, το βόρειο βάθρο καταλήφθηκε μετά από λίγη ώρα. Η επιτυχία του Γοργοποτάμου ενόχλησε τους Γερμανούς σε σημείο ο Αρχιστράτηγος και διοικητής της 12ης Στρατιάς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, Αλεξάντερ Λερ, να εκδώσει διαταγή καλώντας τους Γερμανούς αξιωματικούς και στρατιώτες να εκτελούν όποιον αντάρτη βρουν στο διάβα τους αδιάφορο με το που ανήκει. Παράλληλα, οι Ιταλοί θα επικηρύξουν τον αρχηγό της επιχείρησης Στρατηγό Ναπολέοντα Ζέρβα με 100.000.000 δραχμές. Η μορφή του Ζέρβα στη φωτογραφία της επικήρυξης, που γέμισε την Αθήνα, θα εκτοξεύσει την αίγλη του αρχηγού και της οργάνωσής του.
Η δεύτερη μεγάλη μάχη ήταν αυτή στη Μενίνα τον Αύγουστο του 1944. Γενικότερα το θέρος του 1944 η δράση των Ομάδων του Ζέρβα είχε δημιουργήσει, όπως ρητά αναφέρεται στα γερμανικά αρχεία, μεγάλη απειλή, όχι μόνο αποκοπής της επαφής των γερμανικών δυνάμεων στον χώρο της δυτικής Ελλάδος, αλλά επίσης εξουδετέρωνε τη δυνατότητα άμυνας και προάσπισης των ακτών. Η μάχη της Μενίνας στις 17 Αυγούστου ωστόσο αποτέλεσε τη μοναδική εκ παρατάξεως μάχη σ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής, εναντίον ισχυρώς οργανωμένης τοποθεσίας του εχθρού. Η εχθρική δύναμη υπεράσπισης ανερχόταν σε 250 Γερμανούς και Τσάμηδες. Αντιθέτως, ο ΕΔΕΣ είχε διαθέσει 400 αξιωματικούς και αντάρτες και μερικές από τις πλέον επίλεκτες μονάδες, όπως το 3/40 Σύνταγμα Ευζώνων του Αγόρου, το 16ο Σύνταγμα Πεζικού του Κρανιά, τον Ιερό Λόχο του ΕΔΕΣ κ.α. Ο ΕΔΕΣ απελευθέρωσε τη Μενίνα το μεσημέρι της 18ης Αυγούστου. Οι απώλειες των Γερμανών έφτασαν τους 80 νεκρούς και τραυματίες ενώ συνελήφθησαν και 45 αιχμάλωτοι. Οι απώλειες του ΕΔΕΣ ήταν 20-25 νεκροί και 33 τραυματίες.
Συμπερασματικά, εν έτει 2023 μπορεί να ειπωθεί ότι ο Στρατηγός Ζέρβας και ο ΕΔΕΣ συνεισέφερε στα μέγιστα ώστε η χώρα να μην έχει το μέλλον γειτονικών βαλκανικών χωρών ενώ πάντοτε είχε ως προτεραιότητα τον πόλεμο κατά των κατακτητών, εφαρμόζοντας διαταγές του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, ως όφειλε, καθώς υπαγόταν στρατιωτικά σ’ αυτό, όπως και οι υπόλοιπες αντιστασιακές οργανώσεις. Η οργάνωση θα αποστρατευθεί τον Φεβρουάριο του 1945 με την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου